Engelli Raporu ile Araç Alımı ve Şartları Nelerdir?

Engelliler için hayatı daha kolay kılmak adına kendilerine verilen çeşitli haklar vardır. Bu haklardan bazıları engelli bireylerin araç alımı ve araç kullanımı ile ilgilidir. Bunlar arasında en önemlisi ise ÖTV (Özel Tüketim Vergisi) ödemeden sıfır bir araca sahip olmaktır. Ayrıca MTV (Motorlu Taşıt Vergisi) muafiyeti de bu kolaylıklardan biridir.

Motor silindir hacmine bağlı olarak araç satışlarından çeşitli oranlarda ÖTV alınmaktadır. ÖTV oranları aracın türüne göre %45 ile %225 arasında değişmektedir. Engelli vatandaşlar, ÖTV muafiyetli olarak araç satın alabilmektedir. Burada bir karışıklığa açıklık getirelim, ÖTV kanununda engelli vatandaşlar için özel olarak belirtilen bir ÖTV indirimi yoktur, ÖTV muafiyeti vardır yani ÖTV ödemeden araç alınması durumunu ifade eder. Engel oranına göre indirim tanımlanmaz, %90 üstü ve altı engel durumuna göre kanunda belirtilen özel şartlara göre ÖTV muafiyeti uygulanır.

Yazımızda ÖTV muafiyetli araç almak için şartlar nelerdir, engelli raporuyla araç nasıl alınır gibi merak edilen soruları bir araya getirdik. 

Engelli Araç Limiti Ne Kadar?

Özel Tüketim Vergisi engelli araç limiti 2023'de 1.004.200 TL olarak uygulanıyordu. 2024 yılı için ise limit 1.591.255 TL'ye yükseltildi. Böylece bu kapsamda yer alan vatandaşlar, vergiler dahil söz konusu nihai fiyatı ve motor hacmi 1.6 litreyi geçmemek kaydıyla sıfır kilometre otomobil satın alabilmektedir. 

%90 ve Üstü Engelli Raporu ile ÖTV'den Muaf Araç Alım Şartları Nelerdir?

Engellilik derecesi %90 ve üzeri olan vatandaşlar, 5 yılda bir defa olma üzere ÖTV ödemeden araç satın alabilirler. Kanunun engelli vatandaşlara verdiği bu haktan yararlanmak için aracın engel durumuna özel düzenlenmiş olması gerekmez. Aynı zamanda aracı bizzat kendisinin kullanması şartı da yoktur.

18 yaşını doldurmuş engelli bireyin %90 ve üzeri engel durumunu sağlık kurulu raporu ile belgelendirmiş olması gerekir. Aracı satın alacak kişinin engel durumuna göre de bazı yapılması gerekenler vardır. Engel durumuna göre aracın özel olarak düzenlenmesi her kişi için geçerli değilse de bazı özel durumlar için zorunlu olabilir. Örneğin kişinin engellilik durumu taşıtı bizzat kullanamayacak şekildeyse, sürekli olarak tekerlekli sandalye ya da sedye kullanması gerekiyorsa ÖTV'den muaf olmak için taşıtta bu duruma özel düzenleme bir zorunluluktur. Bu şekilde aracın ve engel durumunun özelliklerine göre bazı zorunlu şartlar olabilmektedir.

%90 Üstü Engelli Aracı Kimler Satın Alabilir? 

Engelli Bireyin Kendisi: 

• 18 yaşını doldurmuş, engellilik oranı %90 veya daha fazla olan bireyler, tam teşekküllü hastaneden alınmış sağlık kurulu raporuyla kendi adına araç satın alabilir.
• Aracı kullanabilme şartı aranmaz; yani özel tertibat gerekmemektedir.

18 Yaşından Küçük Engelliler: 

• 20/2/2019 tarihinden önce alınan raporlar: %90 ve üzeri engellilik oranını gösteren Engelli Sağlık Kurulu Raporu ile araç satın alınabilir.
• 20/2/2019 tarihinden sonra alınan raporlar: Çocuklar için ÇÖZGER raporu gereklidir. ÇÖZGER’de “Özel Koşul Gereksinimi Vardır (ÖKGV)” ibaresi bulunmalıdır.

Akıl Sağlığı Yerinde Olmayan Engelliler:

18 yaşından büyük zihinsel engelli bireyler için mahkeme tarafından atanmış yasal vasiler, vasi kararıyla araç alım işlemlerini gerçekleştirebilir.

Veliler veya Vasiler:

18 yaş altı engelli çocuklar için araç alımını velayet sahibi ebeveynler veya atanmış vasiler yapabilir.

Not: ÇÖZGER raporu yalnızca 18 yaş altındaki bireyler için geçerlidir. 18 yaşını dolduran bireyler, Engellilik Sağlık Kurulu Raporu ile işlem yapmalıdır.

%90 Üstü Engelli Aracını Kimler Kullanabilir?

Özel Tertibatı Olmayan, Yurt İçinden Alınan Araçlar:

• Engellilik derecesi %90 ve üzeri olan bireyler adına ÖTV muafiyetiyle yurt içinden alınmış özel tertibatı bulunmayan araçlar, mevzuat gereği herhangi bir kısıtlama olmaksızın kullanılabilir.
• Bu araçları, ruhsat sahibinin yakınları veya başka kişiler de kullanabilir.
• Özel bir yetkilendirme veya noter işlemi gerekmemektedir.

Özel Tertibatı Olmayan, Yurt Dışından İthal Edilen Araçlar:

• Karayolları Trafik Yönetmeliği'ne göre, bu tür araçlar yalnızca belirli kişiler tarafından kullanılabilir:
• Araç sahibinin eşi,
• Kanuni mümessili (örneğin vasisi),
• Üçüncü dereceye kadar kan ve sıhri hısımlar (örneğin amca, kuzen, kayınvalide),
• Noter onayı ile istihdam edilen bir sürücü

%90 ve Altı Engelli Raporu ile ÖTV'den Muaf Araç Alım Şartları Nelerdir?

Engellilik oranı %90’ın altında olan bireyler, belirli koşulları sağladıkları takdirde Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) muafiyeti ile araç satın alabilirler. Burada esas olan, engellilik oranı değil, bireyin sağlık raporunda belirtilen özel tertibat gereksinimidir. Sağlık raporunda "hareket ettirici aksamda özel tertibatlı araç kullanması gerekir" ibaresi yer alıyorsa, %40, %50, %60 veya %80 gibi oranlar fark etmeksizin bu haktan yararlanılabilir.

%90 ve Altı Engelli Aracı Kimler Satın Alabilir?

Engelli bireyin kendisi:

Engelli Sağlık Kurulu Raporu’nda "hareket ettirici aksamda özel tertibatlı araç kullanması gerekir" ibaresi bulunmalıdır. Engellilik oranı tek başına belirleyici değildir. Raporun içeriği ve kişinin hareket kabiliyetine göre ihtiyaç duyulan tertibat gereksinimi muafiyet hakkı doğurur.

Zihinsel engelli bireyler:

Araç satın alma işlemleri mahkeme tarafından atanmış yasal vasi aracılığıyla gerçekleştirilir. Yasal vasi, engelli birey adına tüm işlemleri yürüterek gerekli belgeleri hazırlar.

%90 ve Altı Engelli Aracında Özel Düzenleme Gereklilikleri Nedir?

ÖTV muafiyetinden yararlanabilmek için aracın bireyin engel durumuna uygun hale getirilmesi gerekir. Bu düzenlemeler hareket ettirici aksam üzerinde yapılmalıdır. Hareket ettirici aksam, debriyaj, fren, gaz pedalları ve vites kolu olarak tanımlanır.

Geçerli Olan Araç Düzenlemeleri

• Gaz, fren veya debriyaj pedallarında sabit düzenlemeler yapılması,
• Manuel vites kolunun direksiyona taşınması veya uygun hale getirilmesi,
• Sağ veya sol el/bacak kısıtlılıklarına göre hareket ettirici düzeneklerin eklenmesi.

Örnek: Sağ bacağı olmayan bir birey, fren ve gaz pedallarında düzenleme yapılmadan ÖTV muafiyetinden yararlanamaz. Aynı durum, manuel vitesli araçlar için debriyaj veya vites kolunda düzenleme gerektiren durumlarda da geçerlidir.

Geçerli Olmayan Araç Düzenlemeleri

• Direksiyona topuz takılması,
• Sinyal veya cam silecek kollarının yer değiştirilmesi,
• Cam su püskürtme mekanizmalarının düzenlenmesi gibi, araç kullanımını doğrudan etkilemeyen düzenlemeler ÖTV muafiyetine uygun değildir.

%90 ve Altı Engelli Aracı Kimler Kullanabilir?

%90 altı engelli raporuyla alınan özel tertibatlı araçları şu kişiler kullanabilir:

Araç sahibi engelli birey:

Eğer sağlık raporunda “sürücü belgesi alabilir” ibaresi bulunuyorsa, araç sahibi aracı kendisi kullanabilir.

Araç sahibinin yakınları:

• Engelli bireyin eşi,
• Üçüncü dereceye kadar kan ve sıhri hısımları (örneğin; çocuklar, kardeşler, amcalar),
• Noter onayıyla atanmış bir sürücü.

Bu kişiler, araçta yapılan özel tertibatın genel kullanım için uygun olması durumunda aracı kullanabilir. Örneğin, fren ve gaz pedallarına yapılan düzenlemeler, hem engelli bireyin hem de diğer kullanıcıların aracı rahatça kullanmasını sağlamalıdır.

%90 Altı Engelli Otomatik Vitesli Araçlarda Özel Düzenleme Gerekliliği

Otomatik vitesli araçlar, engelli bireyin kullanımına uygun hale getirilmesi için özel tertibat gerektirir. Araçta otomatik vites bulunması, hareket ettirici aksamda yapılması gereken düzenlemeleri ortadan kaldırmaz. Örneğin, sağ bacağı olmayan ya da her iki ayağı/dizi hareket kabiliyetini kaybetmiş bir birey, fren ve gaz pedallarında sabit düzenleme yapılmadan otomatik vitesli aracı kullanamaz. Gerekli düzenlemeler yapıldıktan sonra ÖTV muafiyeti sağlanabilir.

Manuel vitesli araç kullanamayacak durumdaki bireyler için otomatik vitesli araçlar, ancak fren ve gaz pedallarına özel düzenlemeler yapılması halinde muafiyet kapsamında değerlendirilir. Tüm tertibatların bireyin engellilik durumuna uygun şekilde sabitlenmiş olması zorunludur.

Engellilik Oranlarına Göre (%40, %50, %60, %80) ÖTV Muafiyeti

Engellilik oranı %40, %50, %60 veya %80 olan bireyler için özel bir ÖTV indirimi bulunmamaktadır. Ancak bu oranlara sahip bireyler, sağlık raporunda yer alan özel tertibat gereksinimlerini karşıladıkları takdirde ÖTV muafiyetinden yararlanabilirler.

Örneklerle açıklayalım:

• %40 engelli birey: Sağ bacağı olmayan bir kişi, fren ve gaz pedallarında düzenleme yapılmışsa muafiyetten yararlanabilir.
• %50 engelli birey: Sol el parmaklarını kullanamayan bir kişi, vites kolunun direksiyon üzerine taşınmasını gerektiriyorsa muafiyet hakkı kazanır.
• %60 ve %80 engelli birey: Tertibat gerektiren diğer engel durumlarında, oran fark etmeksizin aynı hakka sahip olunur.

Burada önemli olan %90 altı engel durumunda ortopedik bir engelin olmasıdır. Engellilik oranı, şartlar sağlanmadığı sürece tek başına hak sağlamaz. %40 veya %50 gibi oranlara sahip bireylerin ÖTV indirimi bulunmaz; sadece muafiyet hakkı vardır.

ÖTV Muafiyetli Araçlar Hangileridir?

Motor silindir hacmine bakılmaksızın hesaplanması gereken ÖTV ve diğer her türlü vergiler dahil bedeli 330.800 TL altında olan binek otomobil, panelvan, pick-up, arazi taşıtı, ATV, jeep,station wagon gibi taşıtlar ÖTV muafiyeti veya indirimi kapsamındadır. Motor hacimlerine bakıldığında ise sınırlamalar şunlardır:

• Motor silindir hacmi 2800 cm³’ü geçmeyen, eşya taşımaya mahsus van, panelvan, pick-up gibi açık veya kapalı kasalı kamyonetler
• 1.6 motor hacmi ve altında olan binek otomobiller
• Motor silindir hacmi önemli olmaksızın tüm motosikletler

ÖTV İstisnalı Araç Satılabilir mi?

Özel Tüketim Vergisi Kanununa göre ÖTV istisnasından yararlanan kişilerin beş yıl geçmeden aracı istisnadan yararlanamayan kişi ya da kurumlara satışı veya devrinin yapılabilmesi için ÖTV ödenmesi gerekir. Aynı kanunun 7. maddesinin 1.fıkrasına göre ilk iktisabı yapılmış ve ÖTV istisnasından yararlanılmış olan taşıtın beş yıl geçmeden bir malul veya engelliye satışı ya da devrinde de malul veya engelli tarafından aracın kayıt veya tescil işleminden önce ÖTV ödenmesi gerekir.

Araç 5 yıl geçmeden sel, heyelan, yangın veya kaza sonucu kullanılamaz hale gelirse (pert olursa) yeni bir araç alımında ÖTV ödenmesine gerek yoktur. 

Engelli Araç Alımı İçin Gerekli Evraklar Nelerdir?

• Engelli bireye ait engel raporu
• ÖTV ödeme belgesi (Vergi dairesinden alınır.)
• Sürücü belgesi

Engelli Raporu Başvurusu İçin Gerekli Evraklar Nelerdir?

Eğer yukarıda belirttiğimiz şartları sağlıyorsan ve “Engelli raporu nasıl alınır?” öğrenmek istiyorsan rapor başvurusu için gerekli belgeleri hazırlamanız gerekir. Bu belgeler şunlardır:

• Engelli kişinin nüfus cüzdanı, nüfus cüzdanı fotokopisi ve 5 adet vesikalık fotoğrafı
• Vasi kararının belgesi (Engelli birey 18 yaşından küçükse başvuru işlemini ebeveynleri yapar. Aksi halde bireyin vasisi olanlar için mahkemenin verdiği vasi belgesi gerekir.)
• Engellilere özel başvuru formu
• İmzalı ve onaylı muayene belgesi (engellilik oranı için)
• Engelli Sağlık Kurulu Raporu'na başvurmak için hastane tarafından verilen dilekçe

Engelli sağlık raporu olan kişilere trafik sigortası poliçesinde de belirli indirim oranları verilebilir. Bu durum şirketlere göre değişebilmektedir. Trafik sigortasında engelli indirimi var mı detayları öğrenmek için yazımıza göz atabilirsin.

MTV Muafiyetinden Nasıl Faydalanılır?

Motorlu Taşıt Vergisi, araç sahiplerinden her yıl 2 kere alınan bir vergi çeşididir. MTV tutarı; araçların yaşına, koltuk sayısına, karbon emisyon oranına göre değişir. ÖTV muafiyeti ile araç alan engelli sürücüler ise MTV’den de muaftır. Kasko yaptırmak için detaylı bilgiyi de Sigortam.net üzerinden öğrenebilirsin.