Eksik Sigorta ve Aşkın Sigorta Nedir, Neden Olur, Nasıl Çözülür?

Sahip olduğun kıymetleri sigortalatarak güvence altına almak, geleceğin için atabileceğin en güzel adımlardan biri. Ancak poliçe hazırlarken sigorta şirketine vereceğin bilgilerin eksiksiz ve doğru olması, herhangi bir rizikonun gerçekleşmesi durumunda mevcut hasarının karşılanması için önem vermen gereken bir konu. 

Şöyle ki, mesela fabrika için iş yeri sigortası yaptırmak istediğini varsayalım. Poliçeye yazılan bina değerinin fabrikanın satış bedeli değil, yeniden yapım değeri olması gerekir. Şayet, poliçeye binanın yapım değerinden daha düşük bir bedel yazılırsa oluşan hasar durumunda, sigorta şirketinden hasar için poliçeye yazılan oran kadar eksik ödeme alırsın. Poliçeye fazla bir değer yazılması durumunda ise sana yalnızca poliçede yazan sigorta bedeli kadar ödeme yapılır. Eksik sigorta ve aşkın sigorta kavramlarına giriş yapmadan önce sigorta bedeli ve sigorta değeri kavramlarına değinmek gerekir. 

Sigorta Bedeli ve Sigorta Değeri Nedir?

• Sigorta bedeli: Hasar durumunda sigorta şirketinin ödemek zorunda olduğu maksimum tutardır. Sigortalanan bir malın (eşya, bina, makine, emtia, elektronik cihaz, teçhizat vb.) zarara uğraması veya çalınması gibi durumlarda sigorta bedeli, sigorta yaptıran kişiye sigorta bedeli tazmin edilir. Herhangi bir risk veya kaza anında sigorta şirketinin hasarı karşılaması için sigorta bedelinin doğru belirlenmesi ve mal ve kıymetlerin değeri arttıkça sigorta priminde de artış yapılması gerekir. 
• Sigorta değeri: Sigorta değeri, sigortalanan malın piyasadaki gerçek değeridir. Sigorta bedeli hesaplaması yapılırken sigorta değeri de göz önünde bulundurulur. 

Sigorta nedir yazımızdan da genel anlamda sigorta hakkında merak ettiklerini öğrenebilirsin.

Eksik Sigorta Nedir?

Poliçede gösterilen sigorta bedelinin hasar anındaki sigorta değerinden daha düşük olması durumuna “eksik sigorta” adı verilir. Eksik sigorta olması durumunda sigorta sözleşmesi geçersiz sayılmaz. Eksik sigorta; yalnızca sigorta şirketinin bir hasarın ne kadarını karşılayacağını belirtir. Geri kalan meblağ ise sigorta kapsamına girmediği için bu kısımdan sigortalı olarak sen sorumlu olursun. Bunun nedeni; sigorta bedelinin sigorta ettirilen varlığın güncel değerinin altında kalmış olması yani “eksik sigorta” olmasıdır. 

Eksik Sigorta Neden Olur? 

Bir yandan yüksek enflasyon bir yandan döviz kurlarındaki artış, ekonomiyi iyice içinden çıkılmaz bir hale getirmiştir. Ekonomide yaşanan olumsuzluklar, tüm sektörlerde olduğu gibi sigorta sektörünü de etkilemiştir. Çünkü sigorta ettirilen varlıklar için sigorta bedeli, poliçe yapıldığı tarihteki güncel değeri üzerinden hesaplanır. Ancak sigorta bedeli olarak sigortalı kıymetin o tarihteki piyasa değeri dikkate alındığı için ülkemizdeki ekonomik çalkantılar ve buna bağlı olarak piyasadaki ürünlerin fiyatlarının devamlı olarak artması, sigorta bedeli konusunda sıkıntı yaratmaya başlamıştır.

Eğer yüksek enflasyon ve ekonomik krizler söz konusu değilse sigorta primleri, her yıl belli oranlarda artış göstereceği için bu durum sigorta bedeli ile sigorta değerini dengelemede yeterli olur. Ancak ülkemizdeki kur artışından dolayı bir yıl önce yaptırmış olduğun poliçede yazan sigorta bedeli, artık güncelliğini yitireceği için “eksik sigorta” durumu ortaya çıkacaktır. 

Eksik Sigortaya Karşı Çözüm Yolları

Eksik sigorta sorununu ortadan kaldırmak için uygulanabilecek bazı yöntemler vardır ancak bunun için hasar gerçekleşmeden önce harekete geçmek gerekir. Riziko gerçekleştiği takdirde bu çözüm yolları işe yaramayacaktır. 

• Sigorta bedelinin profesyonel bir ekspertiz tarafından tespit edilmesi eksik sigortaya karşı en etkili çözümdür.
• Sigorta bedelleri, sigortalının beyanı doğrultusunda belirlenir. Hasar sonrası sigortada eksik veya fazla bedel belirlendiği tespit edilirse hasardan kesinti yapılır. Bu nedenle mağduriyet yaşamamak için poliçe düzenlenirken ilgili sigorta şirket tarafından “Kıymet Takdiri” raporu hazırlanmalıdır.
• Eksik sigortaya karşı en sık başvurulan yöntemlerden biri, sigorta yaptırırken sigorta bedelini güncellemektir. 
• Poliçe başlangıcında ve poliçe döneminde sigorta bedelinin yetersiz kalmış olma ihtimaline karşı bu bedeli kontrol ederek gerekli durumda sigorta bedelini artırma yoluna gidebilirsin. 
• Sigorta yaptırdığında poliçene “enflasyona karşı koruma klozu” koyarak eksik sigorta ortaya çıkmasının önüne geçebilirsin. 
• Döviz kuru yükseldiğinde “TL” sigorta bedelini artırarak döviz kuruna göre poliçeyi güncelleyebilir veya poliçe tanziminde sigorta bedelini döviz karşılığı TL ya da döviz cinsinden ödeyebilirsin. 
• Taraflarca kararlaştırılan belli zaman aralıklarında sigorta bedeli ve sigorta değerini karşılaştırmak da eksik sigortaya karşı etkili bir yöntemdir bunun için zeyilname düzenleyerek sigorta bedelini artırabilir, sigorta şirketin ile görüşerek sigortanın eksik sigorta haline dönüşüp dönüşmediği konusunda bilgi edinebilirsin. 

Sigortada Eksik Sigorta Örnekleri 

• Yangın sigortası genel şartları ile düzenlenen ve sigorta bedeli yüksek olan poliçelerin (iş yeri sigortası, ortak alan sigortası vb.) eksik sigortaya konu olması, hasarın boyutuna sana ciddi anlamda maddi zarar verebilir. 
• Aynı şekilde makine kırılması poliçelerinde makine değerinin “0” olarak belirlenmesi gerekir çünkü makinenin pert olması durumunda ikame bedeli ödenir. Yangın sigortalarında belirtilen makine değerleri ise makinenin ikinci el değeri olmak zorundadır. Makine kırılması sigortası hakkında detaylı bilgi almak için içeriğimizi okuyabilirsin. 
• Endüstriyel poliçelerde ise hatalı düzenlenecek sigorta poliçesi, hasar anında büyük sıkıntılarla uğraşmana neden olabilir. 

Eksik Sigorta Nasıl Hesaplanır? 

Eksik sigortanın hesaplanabilmesi için Türkiye Ticaret Kanunu tarafından “orantı kuralı” oluşturulmuştur. Buna göre zararın oluştuğu tarihte sigorta değeri, sigorta bedelinden fazla ise yani eksik sigorta durumu varsa sigorta şirketinin ödemek zorunda olduğu tazminat, orantısal olarak düşer. Gel, bunu bir örnekle açıklayalım. 

Poliçedeki %10 enflasyonlu sigorta bedeli 1,5999,863,01 TL, Hasar anındaki piyasa değeri 3.000.000 TL ve hasar Miktarı 41.000 TL olsun. Buna göre ödenecek hasar:

• Eksik sigorta oranı: 1- (1.599.863,01 / 3.000.000) = 0,4667
• Düşülecek eksik sigorta oranı: 0,4667 x 41.000 = 19.135,21 TL
• Toplam ödenecek tazminat: 21.864,79 TL

Aşkın Sigorta Nedir?

Sigortalanan varlığın sigorta bedeli, sigorta değerinden fazla olursa aradaki oluşan fark, “aşkın sigorta” olarak adlandırılır. Eğer sigorta bedelini sigorta değerinden daha yüksek olursa sigortalı mala olası bir zarar gelmesi durumunda hem daha yüksek prim ödemek zorunda kalırsın hem de hasara ilişkin eksik tazminat ödenir.

Örneğin, 300.000 TL değerindeki bir malın sigorta bedelini 400.000 TL olarak gösterdiğini varsayalım bu durumda sana 300.000 TL ödeme yapılacaktır. Ayrıca sigorta bedeli yüksek olduğu için 400.000 TL’ye göre prim ödemesi yapman gerekir bu nedenle de aslında zarar etmiş olursun. 

Aşkın Sigorta Ne Zaman Ortaya Çıkar? 

Aşkın sigorta hem sigortalı hem de sigorta şirketinin uygulamaları sonucu ortaya çıkabilir.

• Aşkın sigorta; sigorta şirketinin amatör davranması sonucu oluşabilecek bir durumdur bu nedenle sigorta sözleşmesi hazırlanırken bilgilerin doğru belirlenmesi gerekir. Sigorta şirketin sigorta bedelini yanlış hesaplarsa aşkın sigorta ile karşılaşabilirsin. 
• Aynı şekilde eğer sigorta yaptıran kişi kötü niyetle aşkın sigorta oluşumuna neden olabilir. Bu durumda poliçe iptal ettirilebilir. Sigorta bedeli, hata sonucu fazla beyan edildi ise risk gerçekleştiğinde sigorta bedeli yerine sigorta değeri kadar tazminat ödeme yapılır. 

Eksik Sigorta ve Aşkın Sigorta Farkı Nedir? 

Yukarıdaki bilgilerden yola çıkarak eksik sigorta ve aşkın sigorta farkını kısaca açıklayabiliriz. Eksik sigorta sigorta bedelinin eksik gösterilerek poliçenin düzenlenmesi iken aşkın sigorta ise malın piyasa değerinin üzerinde olan bir tutarla sigortalanmasıdır.